خودکشی یک عمل خودخواسته است که فرد به قصد پایان دادن به زندگی خود، به خود آسیب میرساند. خودکشی یک نگرانی عمده برای سلامت عمومی است؛ زیرا بر اساس آخرین برآورد سازمان جهانی بهداشت در سال 2024، سالیانه بیش از هفتصد هزار نفر در سراسر جهان به دلیل خودکشی، جان خود را از دست میدهند که این آمار زنگ خطر بزرگی برای سلامت جامعه بشری میباشد.
خودکشی یک راهحل دائمی برای یک مشکل موقتی است؛ که اغلب از احساس عمیق ناامیدی ناشی میشود. ناتوانی در دیدن راهحلهای مشکلات یا کنار آمدن با شرایط چالشبرانگیز زندگی ممکن است باعث شود مردم به خودکشی به عنوان تنها راهحل برای وضعیتی که واقعاً موقتی است، نگاه کنند.
درواقع خودکشی یک واکنش طبیعی به استرس نیست بلکه افکار یا اعمال خودکشی نشانه پریشانی شدید هستند. افسردگی یک عامل خطر کلیدی برای خودکشی است. برخی علل دیگر شامل اختلالات روانپزشکی، مصرف مواد، درد مزمن، سابقه خانوادگی خودکشی و اقدام قبلی برای خودکشی است.
مهم است بدانیم که گرچه خودکشی پیچیده و غمانگیز است؛ اما اغلب قابل پیشگیری است. دانستن علائم هشداردهنده خودکشی و نحوه دریافت کمک میتواند به نجات جان انسانها کمک کند. علائم هشداردهنده مبنی بر اینکه ممکن است فردی در معرض خطر فوری اقدام به خودکشی باشد عبارتاند از:
صحبت از اینکه میخواهد بمیرد، صحبت در مورد احساس پوچی یا ناامیدی یا نداشتن دلیلی برای زندگی کردن، صحبت در مورد احساس به دام افتادن یا احساس اینکه هیچ راهحلی وجود ندارد، احساس درد عاطفی یا جسمی غیرقابلتحمل، صحبت از سربار بودن برای دیگران، کنارهگیری از خانواده و دوستان، بخشش اموال مهم، خداحافظی با دوستان و خانواده، سامان دادن به امور مانند وصیت کردن.
این باور اشتباه است که صحبت کردن در مورد آن با فردی که در خطر است باعث تشویق این عمل میشود. هرکسی که افکار یا رفتارهای خودکشی مداوم را تجربه میکند باید در اسرع وقت به دنبال کمک باشد. اگر خودمان این افکار را تجربه میکنیم باید در اسرع وقت با یک فرد متخصص در زمینه بهداشت روان و مشاوره صحبت کنیم.
در مورد همسر، فرزندان، اعضای خانواده، دوستان و کلیه اطرافیان خود نسبت به افکار و رفتارهای منوط به خودکشی حساس بوده و این قضیه را جدی بگیریم. توجه داشته باشیم که افکار و رفتار خودکشی در اصل حامل پیام "من به کمک نیاز دارم" میباشد هرچند که فرد مستقیماً آن را بیان نکند.
برای پیشگیری میتوان از توسعه ارتباطات مفید، گسترش شبکه دوستی، تقویت مهارتهای سلامت روان ازجمله تکنیکهای آرامسازی، پرت کردن حواس، خود گویی مثبت، افزایش مراقبت از خود، داشتن خواب باکیفیت، تغذیه سالم و استفاده از منابع تخصصی در دسترس مثل مشاوران، مددکاران و متخصصین بهداشت روان کمک گرفت.
بسیار مهم است که هرکسی که اقدام به خودکشی کرده است به دنبال مراقبتهای بهداشتی روانی باشد و برای حمایت موردنیاز به عزیزان خود مراجعه کند؛ زیرا با حمایت، در اکثریت قریب به اتفاق موارد، فرد به زندگی شاد و رضایت بخشی ادامه خواهد داد.
دکتر « پوران توکلی»
استادیار گروه روان پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی حضرت فاطمه (س) ، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز